Stekkenplek Zwingelspaan
DE KRUIDENTUIN (The Herb Garden)

Geurige keukenkruiden


Geneeskrachtige kruiden bestaan al duizenden jaren, evenals keukenkruiden en kruiden die worden gebruikt in de cosmetica. In onze kruidentuin staan een paar geneeskruiden, maar de keuken-, strooi- en slakruiden die er gezellig naast staan zijn toch in de overhand. Soms staan de planten op potten, omdat die in de kas of serre moeten overwinteren. Enkele kruiden staan vanwege hun sierwaarde ergens anders in de tuin.
In gerechten gebruiken wij alleen de bekende keukenkruiden.

Er bestaan heel veel boeken over het gebruik en toepassen van kruiden. In deze boeken worden nogal wat soorten besproken, waarvan wij de werking allang vergeten waren, maar die toch hier en daar in onze tuin voorkomen. Een paar leuke boeken over kruiden zijn:
  • "Kruiden, zelf kweken, zoeken en gebruiken", Roger Phillips en Nicky Foy, uitg. Het Spectrum, ISBN 90 274 2710 0;
  • "Kruiden, tuinen, versieringen en recepten", Emelie Tolley en Chris Mead, bewerkt door Elisabeth de Lestrieux, uitg. Terra-Zutphen, ISBN 90 6255 352 4 NUGI 411 en
  • "Kruiden en Specerijenatlas", Albert Coenders, Sarah Garland en Sanderijn Houtsma uitg. Trendboek bv, Maarssenbroek, ISBN 90 5135 0821

    De Kruidentuin

  • Vaste planten

  • Achillea millefolium
    duizendblad, een sterk geurend kruid, bloemen wit of rose in platte schermen (er zijn ook zeer fraaie cultivars met afwijkende kleuren); soms worden zeer jonge blaadjes in salades of soepen verwerkt; een oud genees- en snuifkruid

    »» Gecultiveerde achillea

  • Allium species (Bieslooksoorten)
    gemakkelijk te kweken; na het eerste jaar lilarose of wit bloeiend in ronde hoofdjes; de smaak is zachter dan die van de gewone ui en wordt daarom veel toegepast; goed te gebruiken in de keuken zijn:

    «« Bloeiende bieslook

    - Allium fistulosum, grof bieslook
    - Allium schoenoprasum, gewoon bieslook
    - Allium tuberosum, Chinees bieslook
    - Allium ursinum, daslook
  • Armorica rusticana 'Variëgata'
    bontbladige mierikswortel, krachtige plant met grote, getande, opvallende crêmewit gevlekt bladeren en fijne witte, geurende bloemetjes; de wortels worden vnl. in de mierikswortelsaus gebruikt
  • Artemisia abrotanum en Artemisia camphorata
    citroenkruid en kamfercitroenkruid, sterke, aromatische struiken met fijn ingesneden grijsgroen blad; het blad smaakt bitter citroenachtig of licht naar kamfer geurend; nog wel gebruikt door de voedselindustrie, maar als huismiddel in onbruik geraakt

    »» Bontbladige mierikswortel

  • Artemisia dranunculus
    dragon, verfijnd keukenkruid uit de Franse keuken; hoge struik met smal toelopend, puntig blad, die in ons klimaat niet tot bloei komt; de soort is niet altijd winterhard, maar geschikter in de keuken dan de A. dranunculus var. inodora (Russische dragon), die minder van smaak is
  • Barbarea vulgaris 'Variëgata'
    Barbarakruid, bonte winterkers, opvallende plant met zijn crêmegeel, eivormig gevlekt blad; de kleine gele bloemetjes moeten verwijderd worden om zodat het blad zich kan ontwikkelen; de bladeren zijn eetbaar, maar het kruid wordt tegenwoordig nog weinig in de keuken toegepast
  • Calamintha nepeta
    aromatisch plantje, met kruipende wortelstokken en lila bloemetjes
  • Cichorium intybus
    wilde cichorei, ruige plant met schitterende, helderblauwe bloemen; na inkuilen van de wortels kan het blad, dat nu opnieuw begint te groeien, gegeten worden als een soort witlof; de wortel werd vroeger gebruikt als surrogaatkoffie

    «« Wilde cichorei

  • Galium odoratum
    lievevrouwebedstro, een schaduwminnend plantje met kransvormig blad en zuiver witte bloemen dat bloeit in het vroege voorjaar; heerlijk geurend en in gedroogde vorm vroeger gebruikt als strooi- of geurkruid; zaait uit
  • Herniaria glabra
    breukkruid, kortlevend kruipertje met kleine lancetvormige blaadjes en groene bloemetjes in trosjes; leuk in de kruidentuin; hooguit nog medicinaal toegepast
  • Hyssopus officinalis
    hyssop, sierlijke, heesterachtige plant met paarsblauwe bloemen (ook rose en witte variëteiten); de plant is niet bestand tegen zeer strenge winters; kan met mate gebruikt in de keuken worden toegepast; de olie wordt in de voedsel- en parfumindustrie toegepast
  • Inula helenium
    Griekse alant, stoere plant die 2 m. hoog kan worden met grote gele straalbloemen; vroeger werden de wortels in de keuken gebruikt
  • Levisticum officinale
    lavas of maggiplant, fors opgaande plant met holle stengel en wigvormig blad met kleine, gele bloemen; gekookt of vers gesneden geeft het blad de typische "maggismaak" aan diverse gerechten
  • Marrubium vulgare
    malrove, behaarde stengels met dofgroen blad en fijne witte bloemetjes in de bladoksels; de plant is tegenwoordig weinig interessant
  • Melissa officinalis
    citroenmelisse, zoetgeurend, hartvormig getand blad en witte, gele of rozige bloemen; al eeuwenlang culinair, medicinaal en in de parfumindustrie toegepast; mooi als borderplant zijn o.a. de bij ons voorkomende M. officinalis 'Aurea' en M. officinalis 'All Gold'
  • Mentha species (Muntsoorten)
    munt heeft sterk aromatisch blad, de lipbloemen zijn licht- of donkerlila; het is een populair kruid dat zowel in de keuken als voor medicinale doeleinden wordt gebruikt; de plant woekert en kan daarom het best op potten worden gekweekt; wij hebben ongeveer 20 soorten, die vnl. op pot staan; enkele daarvan:

    «« Wilde munt of polei

    - Mentha gracilis (x) 'Gembermunt', edelmunt of gembermunt, een lage soort met goudbont blad, goed toe te passen in een grotere border
    - Mentha longifolia 'Buddleia Mint', hertsmunt, grijsblauw blad met vlinderstruikachtige, overhangende trossen lilarose bloemen
    - Mentha piperita (x) 'Lime' en 'Orange', sterk ruikende soorten, ieder met een specifieke geur
    - Mentha piperita (x) citrata 'Todd', een soort die sterk naar citroen ruikt en 'Chocolate', met een chocoladeachtige bijsmaak
    - Mentha spicata 'Crispa', groene- of kruizemunt, het blad is langs de rand getand en sierlijk van vorm; de bladeren worden vaak gebruikt in de keuken
    - Mentha suaveolens 'Variegata', bonte witte munt of anananasmunt, zeer fraai, crêmewit gevlekt blad; ook als borderplant geschikt
    - Mentha villosa (x) 'Spearmint', momenteel geen nadere gegevens

    »» Monarda didyma

  • Monarda didyma
    bergamotplant, mooie plant, vol in het blad met buisvormige bloemen in dichte trossen, meestal toegepast als borderplant; het blad verspreidt een citroenachtige geur; de kleur van de bloem (rood, rose, lila of wit) is afhankelijk van de variëteit die wordt aangeplant; een paar bekende kruisingen in onze tuin zijn: M. 'Beauty of Cobham', M. bradburyana 'Cambridge Scarlet', M. citriodora, M. fistulosa 'Kardinal', M. fistulosa 'Panorama' en M. rundata 'Scorpion'
  • Myrrhis odorata
    roomse kervel, geurige plant met mooi, lichtgroen geveerd blad, dat naar anijs smaakt; de witte bloemen bloeien in platte schermen, maar moeten verwijderd worden omdat anders niets van het blad overblijft; het fijngesneden blad heel geraffineerd te gebruiken in ijsgerechten en vruchtencompôtes
  • Origanum species (Soorten majoraan/marjolein)
    een gemakkelijke plant met aromatisch, vaak behaard, ovaal blad en fijne lilarose bloemen; er bestaan ook zeldzamere soorten die 's-winters in huis of verwarmde serre moeten overblijven; tot deze vaak schitterende soorten horen b.v.:

    «« Bloeiende Origanum

    - Origanum applei (x) 'Barbara Tingey'
    - Origanum calcaratum/O. tournefortii en
    - Origanum heracleoticum 'Kent Beauty'
    als keuken-, geur of geneeskruiden komen o.a. in aanmerking de minder zelzamere, maar makkelijker te kweken rassen
    - Origanum laevigatum 'Herrenhausen'
    - Origanum laevigatum 'Hopley's'
    - Origanum onites 'Rosenkuppel'
    - Origanum vulgare 'Aureum' en
    - Origanum vulgare 'Thumble's Variety'
  • Rumex sanguineus
    bloedzuring, decoratieve bladplant in, maar ook buiten de kruidentuin (moerasplant)

    »» Bloedzuring

  • Ruta graveolens
    wijnruit, het blad is blauwgroen geveerd, de kleine groengele bloemen verschijnen in de zomer; oud toverkruid, soms nog medicinaal toegepast
  • Primula vulgaris
    stengelloze sleutelbloem, zeldzame en beschermde plant met langwerpig, behaard blad en crêmegele bloemen, die heel vroeg in het voorjaar bloeit; geneeskruid, maar bij ons de aankondiging van het einde van de winter
  • Salvia species (Saliesoorten)
    salie is een eeuwenoud geneeskruid, tegenwoordig wordt de zeer aromatische plant meer en meer als keukenkruid gebruikt; de soort is houtachtig en bloeit 's-zomer met lilablauwe bloemen in kransen; als keukenkruid kan gebruikt worden het blad van onderstaande vaste planten:

    «« Net aangeplante salie

    - Salvia lavandulifolia, een lage soort met smal blad en een enorme rijkdom aan helderblauwe bloemen
    - Salvia officinalis 'Icterina', gouden salie, klein struikje met heel fraai groengeel, bont blad, matig winterhard
    - Salvia officinalis 'Purpurascens', rode salie, roodpaars blad en helderblauwe bloemen, matig winterhard
    - Salvia officinalis 'Tricolor', bontbladige salie, met eveneens eetbaar blad, matig winterhard
    - Salvia officinalis (o.a. de soort 'Würzburg'), echte salie, blad van boven grijsgroen, van onderen viltig en wit, paarsblauwe bloemen

    »» Salvia glutinosa

    Minder bekend als keuken- of geneeskruid zijn:
    - Salvia glutinosa, met lichtgele bloemen
    - Salvia grahammii, soms winterhard, maar beter als kuipplant, met prachtige, scharlakenrode bloemen
    - Salvia hians, een kuipplant, bloemen paars met wit lipje
    - Salvia horminium/S. virides, éénjarige in diverse schakeringen, zaait makkelijk uit
    - Salvia patens 'Cambridge Blue' en 'Oxford Blue', blauwe salie, éénjarigen met fantastisch blauwe lipbloemen
    - Salvia rutilans, ananassalie, kuipplant met sterk naar ananas of meloen geurend blad met scharlakenrode bloemen die 's-winters in huis bloeien
    - Salvia sclarea, muskaatsalie, een kortlevende tweejarige met schitterende witte of rose tot blauwwitte bloemen op vertakte stengels, met sterk naar muskaat geurend blad
    - Salvia verticillata 'Purple Rain', een ruige, vaste plant, schitterend in de border met mooie blauwpaarse aren, zaait sterk uit

    «« Salvia verticillata

  • Sanguisorba minor
    kleine pimpernel, veel ovale blaadjes met diepgetande randen en paarsrode bloemhoofdjes; het eetbare blad smaakt nootachtig of komkommerachtig, maar wordt weinig in de keuken toegepast; de hoog opgaande en schitterend bloeiende S. officinalis 'Tanna' heeft grote sierwaarde
  • Satureja montana
    overblijvend bonekruid, aromatisch struikje met puntige blaadjes en lichtpaarse bloemen; het scherp smakend blad wordt overwegend gebruikt in gerechten met bonen
  • Teucrium (x) chamaedrys 'Nanum' en Teucrium scorodonia
    echte gamander en valse salie, de eerste soort heeft vrij hoge, behaarde stengels met rozerode bloemetjes, was vroeger een geneeskruid, nu nog in gebruik bij de fabricage van alcoholhoudende dranken; de tweede soort is eveneens behaard, lager, met grof getand grijsgroen blad en geelgroene bloemen, vroeger een geneeskruid of gebruikt als smaakvervanger voor hop
  • Thymus species (Tijmsoorten)
    het zijn lage heesterachtige struikjes of kruipertjes, meest licht- en donkerlila bloeiend; de toepassingen zijn legio: b.v. in de cosmetica-, parfum- en drankenindustrie, in snoepgoed, in de keuken (bouquet garni) en in geneeskrachtige dranken; wisselend komen verschillende soorten bij ons voor; tijm wordt grofweg in 3 groepen verdeeld:
    - Thymus x citriodorus, citroentijm
    - Thymus serpyllum, wilde tijm en
    - Thymus vulgaris, echte tijm
  • Valeriana phu 'Aurea' (cultivar van V. officinalis)
    valeriaan, opgaande plant met stinkend blad en lichtroze bloemetjes; al eeuwen in gebruik als krachtig geneeskruid bij aandoeningen van het zenuwstelsel
  • Veratrum album
    witte veratrum, uiterst giftige plant met schitterend, geplooid blad en geelwitte bloemen; nog toegepast als homeopathisch middel en in gebruikt in de diergeneeskunde, bij ons aangeplant vanwege de sierwaarde


  • Kuipplanten

  • Aloysia triphylla/Lippia citriodora
    citroenverbena, geelgroen, glanzend blad aan de bovenzijde, dof van onderen met een sterke citroenachtige geur en licht lavendelblauwe bloemen; de struik wordt voor de sier gekweekt

    »» Kerrieplant

  • Helichrysum stoechas 'White Barn'
    kerrieplant, zilvergrijs struikje met gele bloemetjes, meestal op een mooie pot gezet, zodat je bij het langslopen even met je hand zachtjes langs het blad kan wrijven waardoor de kerriegeur vrijkomt
  • Lavandula angustifolia
    lavendel, houtachtige plant met grijsgroene takjes en mooie aren blauwviolette bloemen; vroeger gebruikt als strooikruid tussen de kleding of in bosjes opgehangen om insecten te verdrijven; de olie wordt op grote schaal toegepast in parfums, zepen en badwaters; de medicinale werking is twijfelachtig evenals de winterhardheid, daarom laten wij alle soorten op pot overwinteren in de koude kas; enkele soorten:
    - L. angustifolia 'Dwarf Blue', L. angustifolia 'Hidcote Pink', L. angustifolia 'Munstead Dwarf', L. angustifolia 'Rosea' (een rose vorm), L. angustifolia 'Twickel Purple', L. x intermedia 'Grappenhall', Lavandula x intermedia 'Hidcote Giant' en L. stoechas (kuiflavendel)
  • Rosmarinus officinalis
    rozemarijn, eeuwenoud, geurig keukenkruid met fijne, meestal paarsblauwe bloemen; moet overwinteren op beschermde plaats, dan wintergroen; enkele soorten (o.a. 'Trusty' en 'McConnell's Blue')

    «« Rozemarijn

  • Laurus nobilis
    laurier, bekend keukenkruid in het "bouquet garni" en vele andere gerechten; onopvallende geelgroene bloemen; niet winterhard, wel wintergroen als de plant op pot kan overwinteren
  • Santolina pinnata ssp. neapolitana 'Edward Bowles'
    heiligenbloem, een mooie plant met fijne grijze blaadjes en roomkleurige bloemen; tegenwoordig nog nauwelijks in gebruik als geurkruid

    »» Santolina 'Edward Bowles'

  • Eén- en tweejarigen

  • Alliaria petiolata
    look-zonder-look, inheems; alle dunne, lichtgroene bladeren ruiken naar knoflook, witte bloemschermen die sterk uitzaaien; blad vnl. toegepast in zomersalades
  • Allium sativum
    knoflook, eeuwenoud kruid met veel gebruiksmogelijkheden; door karakteristieke smaak en aroma tegenwoordig sterk in opkomst als keukenkruid; plant de teentjes in het voorjaar en oogst de knolletjes omstreeks augustus
  • Anethum graveolens
    dille, weelderig, sterk geveerd, blauwgroen blad aan een forse struik met platte schermen kleine, gele bloemen; de zaailingen zijn vaak winterhard; het vers gesneden blad (soms ook het zaad) wordt in de keuken gebruikt

    »» Dille

  • Anthriscus cerefolium
    kervel, lichtgroen, kantachtig blad, rijkbloeiend met kleine witte bloemen, een sterk uitzaaiende éénjarige; vers gesneden een bekend keukenkruid
  • Apium graveolens
    selderij, sterk geurende tweejarige met fijne lichtgroene bladeren en witte tot groenachtige bloempjes in schermen; vers of gedroogd goed toepasbasbaar in diverse gerechten
  • Atriplex hortensis rubra ('Red Plume')
    rode tuinmelde, heel decoratieve plant met donker, roodpaars blad; de plant zaait uit en komt vanzelf in de bloemenborder terecht; tegenwoordig nog nauwelijks toegepast in de keuken
  • Borago officinalis
    komkommerkruid of bernagie, robuuste éénjarige plant bedekt met stugge haren, die bloeit met helderblauwe, stervormige bloemen; vers blad smaakt naar komkommer en wordt in de keuken toegepast evenals de bloemen die gebruikt worden gebruikt als garnering in salades; ook wel geneeskruid; zaait sterk uit

    «« Komkommerkruid

  • Calendula officinalis
    goudsbloem, er bestaan enkele en dubbele soorten in kleuren variërend van geel tot dieporanje; de bloemblaadjes zijn eetbaar en kunnen diverse gerechten een pittige smaak verlenen
  • Coriandrum sativum
    koriander, heel aromatische plant, die bleekpaars of rosewit bloeit; de verse zaden worden in de voedselindustrie toegepast; veel gebruikt in de Indische, Islamitische en Griekse keuken
  • Foeniculum vulgare 'Purpureum'
    bronzen venkel, bronspaars getint geveerd blad aan een stevige stengel met gele bloemen; deze soort heeft een grote decoratieve waarde; de hele plant ruikt sterk naar anijs; alle onderdelen ervan, maar met name het zaad, kunnen in de keuken worden toegepast, ook geneeskruid en gebruikt in de cosmetica; de plant zaait uit
  • Ocimum basilicum
    basilicum, bazielkruid, laag, aromatisch kruid, met ovaal, glimmend, heldergroen blad en kleine crêmekleurige bloemen; beroemd vanwege zijn gastronomische mogelijkheden (Provençaalse en Italiaanse keuken), ook toegepast als geneeskruid; O. basilicum 'Purpureum' of rode basilicum is decoratiever van blad

    «« Rode basilicum tussen krulpeterselie

  • Petroselinum crispum en P. sativum
    krul-en snijpeterselie, zaaien in augustus voor het jaar daarop (tweej.) of in het voorjaar (éénj.), kiemt moeilijk; stevig opgaande plant met geelgroene bloemen in schermen; veel gebruiksmogelijkheden in de keuken
  • Satureja hortensis
    éénjarig bonenkruid, een laag plantje met smal, puntig, rood of groen blad met witte, rose of paarse bloemetjes; in de keuken vooral toegepast in gerechten met tuinbonen, maar ook populair bij het maken van wijnen en in de parfumindustrie
  • Tropaeolum majus
    Oostindische kers, klimplant met grote sierwaarde in allerlei variëteiten, meestal met gele, oranje of rode bloemen die eetbaar zijn en heel decoratief staan in salades; de vruchten kunnen in azijn worden ingelegd

    Behalve de kruiden hierboven staan in de tuin veel meer planten, struiken en bomen
    die beschreven worden in allerlei kruidenboeken


    Gezellig hoekje van de kruidentuin



    Terug naar de hoofdpagina